Voor de oorspronkelijke tekst, spring hier naar de Marokkaanse tekst..

De intelligente ezel: De luie wolf, de luie vos en de luie ezel. (Deel 2)

         

2. Noten bij de tekst.

(1) Dit is een prachtig voorbeeld van projectie. De luie wolf kan alleen maar denken dat ook de ezel lui is net als hij zelf. Zijn honger heeft zijn beoordeleingsvermogen van anderen versmald, vernauwd. In de Marokkaanse tekst komt even verderop een woordje van de vos voor in antwoord op de wolf dat mij lange tijd heeft bezig gehouden: vernauwen (تضايق ). Zowel projectie als het antwoord in het verlengde hierop “bewustzijnsvernauwing”, zijn gangbare interpreaties bij bepaalde geestelijke ziektebeelden in Marokko. In de tijd dat ik mij hiermee bezig hield, ben ik eigenlijk niet tot een duidelijk beeld gekomen van wat men precies bedoelde.

         

         

(2) Hier treffen we het woordje in het Arabisch aan dat volgens mij iedereen ondertussen kent die iets weet over Marokkaanse psychiatrie: djnoen (جنون). De populariteit van het woordje heeft aanzienlijk bijgedragen tot het niet begrijpen ervan. De strekking van dit woord is namelijk complex: behalve religieuze en psychologische associaties heeft het een taalkundige connotatie met sprookjes en folklore. De Islam kent een uitgebreide geestenwereld. Eén geest uit deze parallelle wereld wordt djinn (جنّ met als meervoud جنون) genoemd. Ze lijken een beetje op de engelbewaarder uit het katholieke geloof. Het is dus niet in die betekenis dat de djnoen (جنون) hier ter sprake worden gebracht, omdat de tekst duidelijk wil maken dat de wolf gek wordt van honger. Het is de betekenis uit de psychologie vermengd met die van de folkore, die de betekenis oplevert: gek van honger. De betekenissen uit de folklore en de psychologie zijn niet zoals in het Nederlands gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. Eenduidigheid is ver te zoeken en dit ambiguë woordgebruik (vaak bewust gemanipuleerd) roept bij mij associaties op aan het Latijn. Arabisch is net als het Latijn een synthetische taal, en hiermee zou de ambiguïteit van sommige begrippen kunnen samenhangen?

         

(3) Dit is een verwijzing naar andere verhaaltjes, zoals die ook op dit blog zijn terug te vinden op dinsdag 28 november 2017. De truc in dit verhaal is een literaire kunstgreep. Door te verwijzen naar bepaalde verhaaltjes benadruk je dat die verhaaltjes hier een keer over de kop gaan. Het is niet zoals gebruikelijk de ezel of het paard die het doen voorkomen dat ze ziek zijn. Het is de wolf die de ezel aan het verstand probeert te brengen dat hij ziek is. De literaire truc gaat gelijk op met de truc die de wolf op de ezel wil los laten om hem te verschalken.

         

(4) In het Arabisch wordt hier een verschil gemaakt tussen listig (حيلة) en truc (خدع). Het ene is een karaktertrek en het andere is een verzonnen slimmigheid. Het verschil maakt het verschil tussen de aanpak van de vos en die van de wolf.

         

(5) Bijzonder is dat de wolf –in het verlengde van dat hij zichzelf in anderen geprojecteerd ziet– hier op zijn beurt met de belangrijkste karaktertrek van de vos wil pronken: de slimheid van de vos. Dat hem dat niet zo goed af gaat mag uit het vervolg blijken. Voer voor psychiaters en psychologen: net zoals introvert en extravert in verband wordt gebracht met een minderwaardigheidscomplex, wordt hier daaraan toegevoegd dat projectie er ook mee samenhangt. De wolf probeert zijn geknakte ego te compenseren door zich slimmer voor te doen dan hij in werkelijkheid is. Het verhaal lijkt sterk psychologisch geïnspireerd. De ouderdom van het verhaal is behalve dat het op Aesopus teruggrijpt, waarschijnlijk niet erg oud. Ik denk dat het een erg intelligente, psychologisch goed onderlegde verteller is geweest die deze draai heeft kunnen geven aan het Aesopus–verhaal.

         

De Marokkaanse tekst.

Uit:De mooiste Marokkaanse volksverhalen, 2016, uitgeverij Edisoft , redactie: Yasri Shakir,tekeningen: Eshshwie Mohamed Hafy Mokhtar, pag 191.

De intelligente ezel.