Plautus “De ezelskomedie”: deel 4
Spring hier naar de de bronteksten..
De ontknoping
(1) “Aan de getuigenis van slaven werd slechts waarde gehecht, als ze op de pijnbank lagen” (Hemelrijk, noot 29)
(2) Het uit de mond stinken was een veel voorkomend probleem in Rome.
(3) Het is duidelijk dat “mantel” hier niet symbool staat voor recht (–vaardigheid), zoals dat voor veel grappen wel opgaat. Om een idee te krijgen van de alternatieve en symbolische betekenis, klik daarvoor op Klassiek Humor. Verderop in de tekst staat cursief toga palliata. De mantel in de Ezelskomedie wordt dan ook in het Latijn “palla” genoemd.
(4) Het slot is waarschijnlijk origineel en niet onderhavig geweest aan improvisatie. Het publiek wordt medeplichtig gemaakt aan het overspel van de oude heer. Soms denk je dat modern toneel nog wat van Plautus kan leren, vooral omdat de boodschap niet eenduidig is.
De originele teksten.
Vijfde Bedrijf, Eerste toneel
(10)Argyrippvs:
Age decumbamus sis, pater.
Demaenetvs
Vt iusseris,
mi gnate, ita fiet.
Argyrippus
Pueri, mensam adponite.
Demaenetvs
Numquídnam tibi moléstumst, gnate mí, si haec nunc mecum áccubat?
Argyrippus
Pietas, pater, oculis dolorem prohibet. quamquam ego istánc amo,
5 possum equidem inducere animum, ne aegre patiar quia tecum accubat.
Demaenetvs
Decet verecundum esse adulescentem, Argyrippe.
Argyrippus
Edepol, pater,
merito tuo facere possum.
Demaenetvs
Age ergo, hoc agitemus convivium
vino ut sermone suavi. nolo ego metui, amari mavolo,
mi gnate, me abs te.
(11)Vijfde Bedrijf, Eerst toneel (verderop)
Demaenetvs
Egon ut non domo uxori meae
35 subripiam in deliciis pallam quam hábet, atque ad te deferam,
non edepol conduci possum vita uxoris annua.
Parasitus.
Censen tu illum hodié primum ire ádsuetum esse in ganeum?
Artemona:
Ille ecastor suppilabat me, quod ancillas meas
suspicabar atque insontis miseras cruciabam.
Argyrippus
Pater,
40 iube dari vinum; iam dudum factum est cum primum bibi.
Demaenetvs
Da, puere, ab summo. áge tu interibi ab infimo da savium.
Artemona:
Perii misera, ut osculatur carnufex, capuli decus.
Demaenetvs
Edepol animam suaviorem aliquanto quam uxoris meae.
Philenium
Dic amabo, an fetet anima úxoris tuae?
Demaenetvs
Nauteam
45 bibere malim, si necessum sit, quam illam oscularier.
(12)Vijfde Bedrijf, Tweede toneel
Artemona:
Ego pol vivam et tu istaec hodie cum tuo magno malo
60 invocavisti.
Parasitus.
Ecquis currit pollictorem accersere?
Argyrippus
Mater, salve.
Artemona:
Sat salutis.
Parasitus.
Mortuost Demaenetus.
tempus est subducere hinc me; pulchre hoc gliscit proelium.
ibo ad Diabolum, mandata dicam facta ut voluerit,
atque interea ut decumbamus suadebo, hi dum litigant.
65 poste demum huc cras adducam ad lenam, ut viginti minas
ei det, in partem hac amanti ut liceat ei potirier.
Argyrippus exorari spero poterit, ut sinat
sese alternas cum illo noctes hac frui. nam ni impetro,
regem perdidi: ex amore tantum est homini incendium.
(13)Vijfde Bedrijf, Tweede toneel
Artemona:
Quid tandem? anima fetetne uxoris tuae?
Demaenetvs
Murram olet.
Artemona:
Iam subrupuisti pallam, quam scorto dares?
Philenium
80 Ecastor qui subrupturum pallam promisit tibi.
Demaenetvs
Non taces?
Argyrippus
Ego dissuadebam, mater.
Artemona:
Bellum filium.
istoscine patrem aequom est mores liberis largirier?
nilne te pudet?
Demaenetvs
Pol, si aliud nil sit, tui me, uxor, pudet.
Artemona:
Cano capite te cuculum uxor ex lustris rapit.
Demaenetvs
85 Non licet manere (cena coquitur) dum cenem modo?
Artemona:
Ecastor cenabis hodie, ut dignus es, magnum malum.
Demaenetvs
Male cubandum est: iudicatum me uxor abducit domum.
Argyrippus
Dicebam, pater, tibi, ne matri consuleres male.
Philenium
De palla memento, amabo.
Demaenetvs
Iuben hanc hinc abscedere?
Artemona:
90 In domum.
Philenium
Da savium etiam prius quam abis.
Demaenetvs
In crucem.
Philenium
Immo intro potius. sequere hac me, mí anime.
Argyrippus
Ego vero sequor.
Grex
Hic senex si quid clam uxorem suo animo fecit volup,
neque novom neque mirum fecit nec secus quam alii solent;
nec quisquam est tam ingenio duro nec tam firmo pectore,
95quin ubi quicque occasionis sit sibi faciat bene.
nunc si voltis deprecari huic seni ne vapulet,
remur impetrari posse, plausum si clarum datis.