Noten in de tekst

         

(1)‎In mijn doctoraalscriptie is dit verhaal 43. Omdat de scriptie tot onderwerp had het vertellen van een levensverhaal aan de hand van volksverhaaltjes, is de titel van het verhaal weggelaten. De oorspronkelijke bron met titel was: Basset, Mille et un conte, 3 delen, Paris, 1924/26/27: Contes plaisantes, pag. 482. verhaal 177: PRENDRE EST FACILE, S′ÉCHAPPER L′EST MOINS. Het verhaal is te vinden samen met enkele andere Franse verhalen die vertaald in de scriptie of website voorkomen als verhaal 21. In de noot staan allerlei variaties op het verhaal vermeld. Als je de variaties op het verhaal in aanmerking neemt, heeft dit verhaal ook veel overeenkomsten met het Reinard de Vos verhaal in de Canterbury Tales. Het stelen van de lever staat dan gelijk aan het stelen van de haan; en de vlucht omhoog is in beide verhalen hetzelfde.

         

(2) In het Grieks is hier een niet te vertalen woordspel mogelijk met: korax, (κοραξ),raaf, en kolax, (κολαξ), hielenlikker, vleier en parasiet.‎ Voor de aanduiding “parasiet”, die vaak bij de Romeinse komedieschrijver Plautus voorkomt, verwijs ik naar het commentaar op mijn blog bij een tekst van Plautus op woensdag 9 januari 2019.

         

(3)‎ De vertaalde tekst is overgenomen uit: De Honden, pag 71. De vertaling is uit het ‎Syrisch van Gildemeister-Buecheler, en deze tekst is te vinden in “Rheinisches Museum Band 27 (1872) 450 ev”. De schrijver heet Themistius.‎ De tekst maakt deel uit van de Analytica posterior, een interessante tekst over de logica. Hierin wordt aan de Syrische tekst gerefereerd, maar de tekst zelf is hierin niet te vinden: die staat onder deze link in te zien. Om een idee te geven, hoe de oorspronkelijke tekst eruit ziet, heb ik hiervan een afbeelding toegevoegd. Ik ken geen Syrisch, maar het toeval wilde dat er in de Syrische tekst een Griekse noot voorkwam met het woord “kekaumena”, (κεκαὐμενα) wat zoveel betekent als “in brand, in vuur en vlam”. Daaruit heb ik geconcludeerd, naast dat in de inhoudsopgave de bladzijde van de tekst in het Syrisch stond vermeld, dat dit de passage is, die Gildemeister heeft vertaald met als onderwerp, Prometheus die het vuur in een koker uit de hemel steelt en het aan de mensen geeft. Alles tegen de zin van de oppergod Zeus die de mensen wil vernietigen. Ik heb in het rood aangegeven waar de noot in het Grieks opslaat. Maar ik ken geen Syrisch schrift (en dat is bepaald geen Arabisch schrift!), dus misschien gaat het ergens anders over! De grappen van Hebreaus waren in hetzelfde Syrische schrift opgeschreven.

Aischylus schreef er de tragedie: De geboeide Prometheus over.

         

(4) ‎Prometheus wordt in sommige verhalen aan een rots in de Kaukasus vast gebonden. Dat doet niet alleen aan het vastlopen van de boot van Noach op de berg Ararat, maar ook aan de naam Nasreddin denken. In de Gilgamesh, regel 145, komt namelijk de naam “Nisir” (te vergelijken met Nasr) voor voor een berg waarop een boot strandt. Hiervan heb ik op mijn website al gewag gemaakt.

         

(5) Het artikel van Bücheler is te vinden in een van zijn opstellen (Aufsäze): Coniectanea critica (in Philodemum, Cassium Dionem, Aeschylum, Nicolaum Damascenum), in het Rheinisches Museum für Philologie, Band 15 (1860), S. 289–315 DFG/Rheinisches Museum (PDF).

Maar …… wat doet die Russische vlag daar? In mijn verhaal heb ik voor een psycholgische invalshoek gekozen. Maar je zou ook een politieke invalshoek kunnen nemen, tenslotte is het ons niet altijd zó voorgesteld dat een adelaar (arend) de lever van Prometheus uitpikt? De adelaar of arend stond voor Zeus die de mensheid wilde vernietigen. In de Romeinse Oudheid was de adelaar symbool voor een legereenheid. En het uitpikken van de lever door de adelaar zou je dan ook kunnen interpreteren als het imperialistische leger dat steeds verder zijn grenzen verlegt op zoek naar nieuwe buit. Een land met in zijn wapen een dubbelkoppige adelaar zal dan ook wel van wanten weten, denk ik! Overigens staat Prometheus voor het menselijke, de beschaving en cultuur. De adelaar vernietigt de mens en zijn cultuur. Dat is de strekking van deze mythe in politieke zin.

         

(6) De vogel in de grappige verhaaltjes, maar ook in de Prometheus mythe is niet altijd een adelaar. We zien ook een raaf of een wouw (kiekendief) eenzelfde diefstal plegen. Ze stelen de lever. Als we de Canterbury Tales erbij nemen, komt er ook nog een haan voor in aanmerking. Maar deze haan is uiteindelijk een slachtoffer, geen agressor, zoals de raaf, de wouw of de adelaar. Is hierbij sprake van een rolverwisseling?

         

(7) Herakles is een van de categorieën voor de Klassieke Humor. Herakles is een archetype voor grappen die met fatsoen te maken hebben: aardse beslommeringen.

         

(8) Natturlijk denk je hierbij meteen aan de uitdrukking: “‎iets op je lever hebben”.‎

         

(9) De koran wordt achterstevoren geleerd. Kinderen beginnen met de kortste sura en eindigen bij de langste en laatste Sura. Waarom in het westen de langste en laatste sura als eerste of tweede sura wordt gezien, komt doordat Arabisch van rechts naar links wordt gelezen, waardoor de achterkant van een Arabisch boek de voorkant van een westers boek is. Officieel wordt de Fatiha de Eerste Sura beschouwd, maar meestal wordt de Fatiha niet als een apart hoofdstuk in de Koran ervaren, omdat iedere gebedssessie er altijd mee begint. Daarna komt pas de Sura naar keuze. Vandaar dat ik als westerling de Baqarah ervaar als laatste én eerste sura van de Koran.